AY TANRIÇASI: ARTEMİS

Yunan tanrıları şeklen ve ruhen insanlara çok benzerdirler. Ancak insanda bulunmayan bazı özelliklere sahiptirler. Bunun yanı sıra insanların zaaflarının tanrılarda da görülmesi şaşırtıcı değildir. Bilhassa şehvet, tanrıların da yakasını bırakmıyordu. Artemis ise bu şehvetin etkisi altına girmemiş bir tanrıçadır.

Göklerin tanrısı Zeus, Gök Titanları Koios ve Phoebe'nin kızı Leto ile birlikte olur. Bu birliktelik sonucu Zeus’u kıskanan Hera, “Çocuklarını güneşin doğduğu bütün topraklarda doğuramasın.”' gibi zalimce bir söz söyler ve zavallı Leto doğum yapabilmek için bütün dünyayı dolaşır. Ardından koca yürekli deniz tanrısı Poseidon, üç uçlu yabasını denize vurarak denizden yükselttiği ve dalgadan bir kubbeyle örttüğü Delos'u yaratır ve Leto ilk olarak kızı Artemis’i doğurur.

Soldan sağa Zeus, Leto, Apollon ve Artemis

Artemis doğar doğmaz ayaklanır ve annesine ikizi Apollon’u doğurmasında yardım eder. Doğum sırasında annesinin çok fazla acı çekmesi, Artemis’in evlilikten nefret etmesine neden olur ve o da kız kardeşi Athena gibi sonsuza dek evlenmemeye ve bakire kalmaya karar verir. Ardından babasından yay, hızlı uçan oklar ve yanan bir meşale ister. Zeus ise kızının tüm isteklerini yerine getirir, bu günden sonra Artemis; av, orman ve vahşi hayvanların tanrıçası olarak anılmaya başlar.

Leto ve çocukları

Artemis Roma mitolojisinde Diana’ya karşılık gelir. İsminin “dokunulmamış, bozulmamış” anlamına gelen “artemes” sıfatından türetilmiş olduğu düşünülmektedir. Onun için “hedefi vuran” ve “gümüş yaylı” sıfatları da kullanılmıştır. Yunan mitolojisinde Apollon Güneş’i, Artemis ise Ay’ı temsil eder. Bu nedenle Artemis Latince “Ay” anlamına gelen Luna adını da almıştır.

Artemis gibi avcıları da bakirelik yemini etmiş, Artemis de bütün avcılarını 13-15 yaşlar arasında ölümsüz olarak sabitlemiştir. Satirler, Artemis ve avcıların hayranıdırlar. Çünkü Artemis hayvanları ve doğayı çok sever. Fakat hiçbir erkek veya satir asla ve asla Artemis ile avcılarına yaklaşamamaktadır. Artemis kendine yaklaşan erkekleri ya bir çeşit geyiğe ya da tavşana çevirerek onları cezalandırmıştır.

Akıllı uslu olduğu kadar zalimdir de Artemis. Okunu sadece avlanmak için kullanmaz. Efsaneye göre zamanında Niobe, on iki (bazı kaynaklara göre on dört) çocuk doğurup Leto’yu sadece iki çocuğu olduğundan dolayı aşağılar. Buna gücenen Leto ise çocukları Artemis ve Apollon’u Niobe’nin çocuklarını öldürmek üzere görevlendirir. Bu çocukların altısını Artemis, diğer altısını ise Apollon öldürür. Bunun sonucu olarak Niobe acısından taşa dönüşür. Bir kaynağa göre de Niobe’yi taşa dönüştüren kuvvet Zeus’tur.

Tanrıçanın zalimliği ile bir başka hikâye de avcı Aktaion'la ilgilidir. Kentaurus (at adam) Kheiron'un yetiştirdiği Aktaion öyle bir avcıdır ki, Thebai bölgesinde onun üstüne kimse yoktur. Gurura kapıldığı için Artemis'ten daha üstün bir avcı olduğunu söyler. Bundan başka bir de tanrıçayı derede çıplak yıkanırken gözetlemiştir. Bu küstahlığa dayanamayan Artemis de Aktaion'u geyiğe dönüştürmüş ve elli köpeğini de üstüne salmıştır.

Orion takımyıldızı

Bu vakte kadar diğer tanrılar gibi aşkın oyununa gelmeyen Artemis de ne yazık ki aynı gaflete düşer. Artemis günlerden birinde iri ve uzun boylu fakat yakışıklı bir avcı olan Orion’u görüp ona âşık olur. Bu öyle bir aşktır ki Artemis zamanında kendine verdiği evlenmeme sözünü bile unutup Orion ile evlenmek ister. Ne yazık ki ikizi Apollon, kız kardeşinin bu dev avcıyla evlenmesini istemez. Kız kardeşini vazgeçirmek için uğraşır ancak Artemis onu dinlemez. Apollon ise Artemis’in Orion’a duyduğu bu büyük sevgiyi kıskanıp hileye başvurur.

Bir gün Orion denize girmiş yüzüyordur. Kıyıdan o kadar uzaklaşmıştır ki kafası karadan küçük bir nokta olarak görünüyordur. Apollon ikizini yanına çağırır ve ona okunu o noktaya kadar gönderip gönderemeyeceğini sorar. Artemis ise “Ben koskoca Artemis’im be, yapamam mı sandın?” edasıyla yayını ve okunu hazırlar ve oku, o noktanın büyük aşkı olduğunu bilmeden tam hedefi bulur. Ardından Artemis gerçeği öğrenir… Efkârından, kederinden bulutların ardına gizlenip geceleri yeryüzünü aydınlatmaz olur. Sonunda babasından Orion’u bir takımyıldız olarak gökyüzüne çıkarmasını ister (Orion takımyıldızı) ve Zeus kızının arzusunu yerine getirir.

Efes Artemisi

Bunun dışında Artemis, Yunan ve Latin mitolojisinde bakireliğin sembolü olmasına rağmen, Anadolu’da Efes'te, doğurganlığın ve bereketin sembolü olan bir ana tanrıçayı simgeler. Bu konumda Efes Artemisi ya da İyon Kibelesi olarak anılır. Artemis Tapınağı bu tanrıça için yapılmıştır.

Özetle; saf ışık tanrıçası olarak afifliği sembolize eden, Antik Yunanistan’ın var olduğu dönemlerde en önemli on iki tanrı/tanrıça’dan biri olarak efsanelerde yer tutmuş, çeşitli mitoloji/inanışlarda da ayrıca bulunmuş ve benim de Yunan mitolojisinde hayranlık duyduklarımdan biridir Artemis. İnanıp inanmamak, ki bu konu Yunan mitolojisiyse benim garip bulduğum bir eylemdir, kişiye kalmış.